- GİRİŞ
Çocukta diş sistemini ilgilendiren kazanılmış patolojik durumlar arasında çürükten sonra en önemli yeri diş travmaları alır. Diş travmalarının çeşitliliği herkesçe bilinmektedir. Bu travmaların çocukta, çenelerin, süt ve sürekli dişlerin gelişim dönemlerine rastlamaları, onlara ayrı bir önem kazandırır.
Diş travmatolojisinin klinik incelenmesine girmeden önce, süt ve sürekli dişlerin fizyolojik durumlarını şematik olarak gözden geçirmek yerinde olur:
Süt dişi dizisi, önceden de değinildiği gibi, ilk yaşın sıvı beslenmesinden katı beslenmeye geçiş arasındaki döneme rastlar. Şu halde geçici olmakla birlikte, faydalı bir fonksiyonu vardır.Travma konusunda ise, ağızda bulundukları sürece süt dişleri, çocukta çok sık rastlanılan zayıf şiddetteki travmalar karşısında, çeneler içersinde gelişmekte olan sürekli dişlerin germleri için koruyucu olurlar. Fakat, daha büyük travmalar karşısında süt dişleri, ‘’kuvveti büyültücü bir vektör’’ durumuna geçerler.
Bu bakımdan dişhekimi, öbür konularda olduğu gibi, travma konusunda da her zaman, ‘’süt dişi-sürekli diş’’ terimlerini bir arada, yani ‘’binom’’ olarak hatırlamalıdır. Bu terimlerin önemi yaşa göre değişmektedir.
Dişlere gelen travmaları incelerken, en çok travmaya uğrayan dişler oldukları için, üst kesici bölgesini, özellikle orta kesicilerin dişlenme fizyolojisini, bu dişi taşıyan alveol kemiğive dişi kemiğe birleştiren sistemi kısaca ele alacağız.
DİŞ TİPİ : ORTA KESİCİ
Doğum sırasında öbür süt dişleri ile birlikte, üst orta kesicinin de yalnız kesici kenarı kireçlenmiş durumdadır. Üst süt orta kesicinin kuronunun tümüyle kireçlenebilmesi için daha 4 ay beklenecektir. Sürmesini 6-8 aylar arasında yapan bu dişin kökünün tam olarak kireçlenmesi ise,1,5-2,5 yaşlar arasında olur.2,5-4 yaşlar arası, üst süt kesicinin olgunluk fazıdır. 4 yaşında fizyolojik rezorpsiyon başlar. Alttaki sürekli dişin gelişmesi oranında rezorpsiyon artar ve 6-7 yaşlarında üst orta süt kesicinin düşmesinden bir süre sonra, kuronu bütünüyle kireçlenmiş olan sürekli kesici onun yerini almaya başlar. 8 yaşına doğru, üst orta sürekli kesicinin sürmesi tamamlanır.
Kuron sürmesinin tamamlanmasına rağmen, dişin apeksi tam olarak gelişimini bitirmemiştir. 1/3 oranındaki bu apikal bölüm, alveol kemiği içersinde değil, bazal kemik içersinde gelişir. Bu gelişim diş fonksiyona girdikten 1-2 yıl sonra tamamlanır. Olgun bir sürekli dişin çekilmesi, alveol kemiğinde rezorpsiyona yol açar; yan bu kemik dişle birlikte doğan, yaşayan ve onunla birlikte kaybolan ikinci generasyon bir kemiktir. Fakat bazal kemikte çekimle bir değişiklik olmaz.
Apeks normal boyunu aldığı zaman bile foramen apikale uzun süre geniş olarak açık kalır. Değişik yaşlarda yapılan radyografik kontroller, kanalın gerçek boyutlarının 15-16 yaşlarında tamamlandığını gösterirler (kızlarda erkeklere oranla daha erken).
KEMİKSEL TAŞIYICI
Dişin taşıyıcısı olan kemik, dişin gelişimi oranında hemen onu çevrelemeye başlayacak ve bu arada yapısı da değişikliğe uğrayacaktır. Diş olgun faza ulaştığında, alveol kemiği de normal biçimini almış olur. Alveolün dişe bakan içyüzü, iç kortikal (lamına dura) olabilmek için kondanse olur.
BAĞLAYICI SİSTEM
Diş ve kemik arasındaki bağlayıcı sistem, yani periodontal membran da zamanla, dişin kökünün büyümesi oranında oluşur ve periodontal membranın lifleri organize olurlar.
Aynı tip travmanın anatomik sonucu,çocuğun yaşına göre değişeceğinden, çeşitli gelişim dönemlerinde diş dizisinin durumunu bilmek yerinde olur.
Yanıt Bırak