OLGUN SÜREKLİ DİŞ

Süt dişlerinde ve genç sürekli dişlerde, travma sonucu periodontal zarar fazla, buna karşılık kırıkların az olduğunu gördük. Fakat yaş ilerledikçe bu orantı terse döner. Diş kökünün tamamlanmasından itibaren, kırık olanağı da artar. Çocukta sürekli diş kırığına en çok 10-13 yaşları arasında rastlanır. Oyunları kız çocuklarınınkine oranla daha enerjik olan erkek çocuklarda daha çok diş kırığı görülür.

Diş kırıklarını kuronda ve kökte olmak üzere ikiye ayırmak yerinde olur.

KURON KIRIKLARI :

Köşe ya da kesici kenarı ilgilendiren kuron kırıkları meydana getirdikleri madde kaybına ve önem derecelerine göre şöyle sınıflandırılabilirler:

1. Yalnız Mineyi İlgilendirenler :  Kuronun ya distal köşesinde, ya da kesici kenar boyunca bir çentik gibi görülür. Tanı kolayca, gözle yapılır. Dentin açığa çıkmadığı için, duyarlık yoktur. Su altında möle edilerek dudağı zedelemesini önlemek yeterlidir.
2. Mine ve Dentini İlgilendirenler : Kuron, kesici kenar ya da açı bölgesinde, dentini de içerisine alan bir madde kaybı gösterir. Kırık yüzey, sıcak, soğuk ve şekere karşı duyarlıdır. Bazen kırık yüzeyin etkisiyle dudakta ülserasyon görülür.

İlk tedavi, açığa çıkmış dentin kanalcıkları yolu ile pulpanın zarar görmesini önlemek ve kırık bölgesine bakan pulpa yüzeyinde sekonder dentin yapımını sağlamak üzere, dişe ‘’endirekt kuaffaj’’ uygulamaktır. Düz bir yüzeyde kavite açmaksızın,kuaffaj maddelerinin tutunmalarını sağlamak güç olacağına göre, dişe önceden bir ortodontik halka ya da geçici bir kuron takılır.

Kuaffajdan sonra, ilk günlerde görülen perodontitis belirtileri ve aşırı duyarlılık kaybolur. Pulpa odasının kırık yüzeye bakan bölgesinde, kuaffajı izleyen haftalar sırasında sekonder dentin formasyonu, köpeklerde deneysel olarak meydana getirilen diş kırıkları üzerinde incelenmiş, 6-8 haftada dentinin reaksiyon gösterdiği saptanmıştır.

5-6 hafta sonra, kuronun estetik, fonetik ve psikolojik nedenlerle restorasyonuna geçilir. Açı ya da serbest kenar kırıkları çeşitli şekillerde restore edilirler :

1. Kırığın biçimine göre dentindei pulpaya ve kesici kenara paralel olmak üzere ince rond ve fissür frez yardımı ile açılan oluklara, açı ya da U şeklinde kıvrılmış ortodontik tel simante edilip, dentin bir izolan madde ile örtüldükten sonra, silikat ya da ortopolimerizan akrille kırık restore edilir.

Akrille yapılan dolgulari likitlerin pulpaya olan zararlı etkileri nedeniyle çok dikkatli kullanılmalıdırlar. Özellikle, kanal dolgusu görmüş, canlı olmayan kırık dişler için uygundurlar.

1. Prefabrike çelik kuronla restorasyon daha kolay ve sağlam olur, yalnız bunların estetik sakıncaları vardır. Son yıllarda bu iş için,hazır, plastik kuronlar kullanılmaktadır, yumuşak oldukları için kolayca uygulanabilirler.

Bu iki restorasyon tipi geçici olupileride gerçek protetik tedaviye başvurulur.

1. Protetik tedavi : Kızlarda 16, erkek çocuklarda 17 yaşından önce tavsiye edilmez. Yapılacak işlemler :

1. Seramik ya da altın inlay, ya da onlay : Altından yapıldığında, tenonlarla dentine yerleştirilen inlay’ın vestibüler yüzü porselen ya da silikatla restore edilir.
2. Jacket kuron; Porselen kuronlar öngörülmelidir.
3. Pivot : İleride anlatılacak olan, madde kaybının çok fazla olduğu durumlarda başvurulur.

1. Pulpayı Açığa Çıkaran Kırıklar : Bu tip kırıklarda çocuklar, travmadan hemen sonra ortaya çıkan çok canlı, yaygın, sıcak ve soğukta artan, değimde provoke olan ağrılardan şikayet ederler. Muayenede, önemli bir madde kaybı gösteren bir kuron, aşırı derecede duyarlı kırmızı leke şeklinde bir pulpa boynuzu, ya da geniş olarak açık pulpa odası görülür.

Tedavi : Direkt kuaffaj ya da kuron pulpasının vital ampütasyonudur. Kırığın biçimine göre, bazen burada da dolgu maddelerinin düşmemeleri için, ortodontik halka ve sellüloid kuronlardan faydalanmak gerekir. Bu tedaviler, çocuğun yaşı ne kadar gençse o kadar başarılı olurlar. Özellikle kökün gelişme dönemi olan 7-10 yaşlarında , kök gelişiminin devam ettiği ve apeksin kapandığı görülür.

Kuron kırığı, pulpanın nekrozuna ve bunu izleyen periodontal komplikasyonlara yol açmışsa, öbür genç dişlere uygulanan endodontik tedavi metodlarının uygun olanına göre kanal tedavisi yapılır.

1. Kole Yakınında Meydana Gelen Kuron Kırıkları : Bunlar, epitelyal attaşman bölgesini ilgilendiren kırıklardır. Transversal ya da obliktirler. Radyografik muayeneden sonra, kökün bir pivot için kullanılabileceği anlaşılırsa, anestezi altında kanal pulpası çıkarılıp kanal tedavisi yapılır,kanalın ağzı siman ya da amalgamla kapatılır. Çocuk,pivot uygulanacak yaşa gelinceye kadar, estetiği, fonasyonu sağlamak ve komşu dişlerin boşluğa doğru versiyonlarını önlemek üzere bir yer tutucu konulabilir.