Dudak damak yarıkları doğumsal anomalilerden biri olup tedavisi plastik cerrah, ortodonti uzmanı, konuşma terapisti, kulak-burun-boğaz uzmanı, psikologdan oluşan bir ekip kontrolünde yürütülmesi gereken bir sorundur. Esasen uzmanı ilgilendiren bir konu olmasına rağmen dudak damak yarıklarının bu kitap kapsamında ele alınmasının nedeni ülkemizde dudak damak yarıklı hasta sayısının oldukça fazla olmasına karşın buna gerekli ilk müdahaleyi yapacak uzmanların büyük şehirler ve önemli şehir merkezleri dışında bulunmamasından dolayı diş hekimlerinin dikkatini konu üzerine çekmektir. Kanımca, gönüllü olup konu hakkında belli bir süre teorik ve pratik eğitim alan herhangi bir diş hekiminin en azından ortodonti uzmanı olmayan bölgelerde ilk müdahaleleri yapmasında sakınca olmamalıdır. Amaç esas olarak dudak damak yarıklarını detayıyla anlatmak değil bu konuda diş hekimlerine fikir vermektir.
Dudak damak yarıklarının etyolojisi bugün de tam olarak bilinmemekle birlikte başta heredite olmak üzere hamileliğin erken dönemlerinde alınan çeşitli ilaçların, sigara kullanımının, diabet, virütik enfeksiyonlar, X ışınınına maruz kalma, stres, kronik anksiyete, vitamin eksikliği, kan uyuşmazlığı, yaşlı anne-babalık, akraba evliliği gibi birçok faktörün bu anomalinin oluşmasında etken olduğu sanılmaktadır. Dudak damak yarıkları çok çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Özet olarak belirtmek gerekirse, yarıklar:
1- Tek ya da çift taraflı olabilir.
2- Yumuşak damağı da içine alan komple yarıklar şeklinde olabilir.
3- Sadece dudak ya da sadece damak yarığı şeklinde olabilir.
Yarık hattının uzunluğu ve kapsadığı bölge ne kadar büyük olursa deformasyon da o şiddette büyük olmaktadır. Yeni doğanda yarığın şekline bağlı olarak damakta iki ya da üç segment bulunur. Segmentler genellikle içe doğru çökme (kollaps) gösterirler. Yarık bölgesi ağız boşluğuyla burun boşluğu birleştirdiğinden bebek yediklerini nasofarenks yoluyla aspire etme riskiyle karşı karşıyadır. Bu nedenle erken müdahale ile damağı kapatılmayan dudak damak yarıklı bebeklerde akciğer enfeksiyonu hemen gelişebilir ve hasta kaybedilebilir.
Dudak damak yarıklı olgularda ortodonti uzmanının ilk görevi, yarık damak bölümünü özel olarak hazırlanan bir plak vasıtasıyla kapatmaktır. Bu nedenle bebek doğduktan sonraki ilk saatler içinde görülmelidir. Bu plağın çok önemli birkaç fonksiyonu vardır:
1- Plak, yarık damak bölgesini tıkar ve bebeğin büyümesi için hayali önemde olan beslenme fonksiyonunun gerçekleşmesine yardımcı olur. Yarık damağın tıkanması akciğer enfeksiyonu riskini büyük ölçüde ortadan kaldırır. Akciğer enfeksiyonu olan bebek kilo almaz ve damak operasyonunun zamanında giremez. Damak kapatma operasyonunun çocuğun konuşma döneminden önce gerçekleştirilmesi gerekir aksi halde zamanla nazone konuşma gelişebilir.
2- Plak yarık bölgesini hermetik olarak kapattığından bebeğin meme emmesine yani ağzından vakum oluşturmasına yardımcı olur. Bebeğin büyümesi için hayati olan anne sütünü memeden emerek alması çenelerin normal büyüme ve gelişimi için de çok önemlidir. Plak, doğumda genelde geride yer alan alt çenenin emme refleksi ile öne doğru normal büyüme hamlesini yapmasına yardımcı olur.
3- Yarıkla bölünen damak kavsi, yarığın şekline bağlı olarak en az iki bazen üç kemik segmentten meydana gelir. Kullanılan plakta yapılan möllemelerle bu kemik segmentleri yavaş yavaş birbirlerine yaklaştırılır ve aralarında temas sağlanarak ileri aşamalarda yapılacak olan damak kapatma operasyonuna hazırlanır. Segmentler birbirine yaklaştıkça damaktan yeni ölçü alınır ve plak yenilenir. Bebek birkaç aylık dönemde yeterli kiloya ulaştıktan sonra öncelikle dudağı kapatılır. Dudak operasyonu hem segmentlerin birleşmesini hızlandırır hem ailenin psikolojisini düzeltir. Daha sonra bebek 1-1.5 yaş civarında damak operasyonuna girer. Damağın tam olarak kapatılması fonksiyonların da iyileşmesine yardımcı olacaktır.
Dudak damak yarıklı bireyler 11-12 yaş dönemlerinde ortodontik tedavi görürler. Bu bireylerde genellikle üst çenedeki büyüme ve gelişim yetersizliğine bağlı olarak çene darlığı ve geriliği gözlenir. Üst dudağın geride olmasına bağlı olarak profil içbükeydir. Bu görüntü genellikle prognati inferior ile karıştırılır. Yarık hatta üzerindeki dişler çoğunlukla ya gömüktür ya da ektopik olarak sürerler. Bu dişler, ankiloze olabilirler ya da o bölgede operasyona bağlı olarak oluşan sikatris dokusu nedeniyle ortodontik olarak hareket ettirilemezler. Bu nedenle de çekilirler. Dudak damak yarıklı olguların çoğunda gözlenen bu tablonun tedavisinde amaç üst çenede darlığını hızlı genişletme yöntemiyle ortadan kaldırmak ve ortopedik apareyler ile öne almaktır.
Yanıt Bırak